(αφιέρωμα με αφορμή την γιορτή του Αγίου Πνεύματος )
Στη χάρ'τση (οπως έλεγαν οι παλιοί μπρανέλλοι). Γιορτάζει η Kυρα -Φανερωμένη.
Η Κυρα μας. Αλήθεια πόσα τάματα, πόσες ικεσίες, πόσες προσευχές
''ακουμπήσανε ''στην εικόνα της. Πόσες φορές οι Λευκαδίτες δεν την
επικαλέστηκαν στις δύσκολες στιγμές τους; Με τις λαμπάδες και τα αφιερώματα
στα χέρια -και τις λαχτάρες στη καρδιά- πόσοι και πόσοι στο διάβα των αιώνων
δεν έφτασαν στην πόρτα της Ιεράς Μονής για να προσευχηθούν στη μεγάλη
ευεργέτιδα του νησιού! Η Κυρά μας. Αποκούμπι στην πίκρα. Βάλσαμο στη ψυχή.
Το μοναστήρι της Φανερωμένης ειναι χτισμένο στον καταπράσινο πευκόφυτο λόφο
που βρίσκεται δυτικά της πόλης κι απ' όπου η θέα προς τον Αϊ Γιάννη, τη Γύρα
και το Κάστρο είναι μαγευτική, ε Με ιστορία αιώνων, η οποία πιθανότατα
ξεκινά από τους πρώτους αποστολικούς χρόνους, είναι ένα από τα σπουδαιότερα
μνημεία του τόπου και το μοναδικό μοναστήρι του νησιού που λειτουργεί στις
μέρες μας. Η παράδοση αναφέρει ότι στο σημείο που βρίσκεται χτισμένο, υπήρχε
το Καλλιμάρμαρο Ιερό της θεάς Αρτέμιδος.
Οι Μαθητές του Αποστόλου Παύλου που
έφτασαν πρώτοι στο νησί, συγκέντρωσαν εδώ τους κατοίκους και κήρυξαν το
χριστιανισμό, δημιουργώντας τον πρώτο «ευκτήριο οίκο», ενώ ένας απ' αυτούς ο
Σωσίων χειροτονήθηκε πρώτος επίσκοπος Λευκάδος και ίδρυσε το μοναστήρι.
Σύμφωνα με εκκλησιαστικές πηγές, στα χρόνια του Μεγάλου Κωνσταντίνου, μετά
την Α' Οικουμενική Σύνοδο, ήρθαν πέντε Πατέρες με τον επίσκοπο Λευκάδας
Αγάθαρχο. Δύο απ' αυτούς εγκαταστάθηκαν στη μονή και οι τρεις άλλοι ίδρυσαν
το Ησυχαστήριο των Αγίων Πατέρων έξω από το χωριό Αλέξανδρος. Οι Πατέρες
αυτοί έχτισαν τα πρώτα κελιά, μεγάλωσαν το ναό και οργάνωσαν το μοναχισμό
στη Λευκάδα. Μια άλλη παράδοση αναφέρει ότι η πρώτη εικόνα της Παναγίας που
είχε παραγγελθεί στην Κωνσταντινούπολη, αποκαλύφθηκε «αχειροποίητος» στον
ιερομόναχο και αγιογράφο Κάλλιστο, μετά από προσευχή του. Γι' αυτό
ονομάστηκε και Φανερωμένη. Το μοναστήρι πήρε τη σημερινή του μορφή επί
Ενετοκρατίας το 1734. Ο ναός ξαναχτίστηκε τον 19ο αιώνα, μετά από δύο
πυρκαγιές και έχει χαρακτηριστικά που φανερώνουν έντονη επίδραση της
Ζακυνθινής αρχιτεκτονικής. Η εικόνα της Παναγίας (1887) είναι αντίγραφο της
παλιάς θαυματουργής εικόνας της Φανερωμένης και έγινε στο Άγιο Όρος. Το
τέμπλο του έγινε μετά το 1886 και είναι έργο του Ευστάθιου Προσαλέντη του
νεότερου. Οι εικόνες του είναι έργο των αδελφών Χριστόδουλου και Θωμά
Ζωγράφου από τις Χιονιάδες της Ηπείρου.
Επίσης, στις ποδιές του τέμπλου
υπάρχουν έργα του Λεωνίδα Σίδερη, με παραστάσεις από την Καινή Διαθήκη. Το
μοναστήρι ανακαινίστηκε πρόσφατα με πρωτοβουλία του Ηγούμενου.
Κατασκευάστηκε νέα πτέρυγα κελιών, ηγουμενείο, συνοδικό, βιβλιοθήκη και
παρεκκλήσιο αφιερωμένο στον Άγιο Σιλουανό τον Αθωνίτη. Εδώ, σε σύγχρονο
κτίριο, στεγάζεται και το Εκκλησιαστικό μουσείο της μονής με χαρακτηριστικά
εκθέματα της εκκλησιαστικής τέχνης και παράδοσης. Εικόνες, άμφια, σκεύη και
βιβλία εκτίθενται σε τρεις ορόφους δίνοντας στον επισκέπτη μια ανάγλυφη
εικόνα για την εξέλιξη του πολιτισμού της Λευκάδας. Επίσης, στη μονή
λειτουργεί έκθεση χριστιανικού βιβλίου, καθώς και μικρός ξενώνας για τη
φιλοξενία προσκυνητών. Η Παναγία η Φανερωμένη, που στέκει για αιώνες στον
ιερό βράχο, συγκεντρώνει πολλούς προσκυνητές. Είναι πολιούχος και προστάτιδα
των «απανταχού της γης Λευκαδίων» και η χάρη της εορτάζεται με κάθε
μεγαλοπρέπεια τη Δευτέρα του Αγίου Πνεύματος.
Η ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗ (Αριστοτέλη Βαλαωρίτη)
Χαμογελά η ανατολή και ροδοκοκκινίζει
ολίγο ολίγο η καταχνιά, που τα βουνά στολίζει.
Λαλεί τ΄ ορνίθι της αυγής, το πρόβατο βελάζει.
Ξυπνούν στα πλάγια οι πέρδικες, η μια την άλλη κράζει.
Ξυπνά κι ο γέρο γούμενος, τον όρθρο του σημαίνει
και μουρμουρίζοντας σιγά, στην εκκλησιά πηγαίνει,
την άγια εικόνα της Κυράς σκυφτά να προσκυνήσει.
Κι εκεί που ετέντων ο παπάς τα χείλη να φιλήσει
του κάστηκε πως έλειπε - παράδοξη ιστορία -
απ΄ το θρονί της το χρυσό η Δέσποινα Μαρία.
Ετρόμαξ΄ ο καλόγερος. Στην πλάκα γονατίζει,
χτυπά το μέτωπο στη γη, παρακαλεί, δακρύζει.
Με μιας αστράφτ΄ η εκκλησιά κι αισθάνεται ένα χέρι
όπου τον ανασήκωνε. Μοσχοβολάει τ΄ αγέρι.
Τα μάτια του άνοιξ΄ ο παπάς. Στο κάτασπρο του γένι
το δάκρυ του εσταζε βροχή.. Κοιτάζει καθισμένη
στο θρόνο βλέπει την Κυρά, που του χαμογελούσε
και το Παιδί, που εχαίρετο και που τον ευλογούσε.
- Σε ποιο καλύβι αγνώριστο, σε ποια καρδιά θλιμμένη
να πέρασες τη νύχτα Σου, Κυρά Φανερωμένη;
Ποιό μαραμένο λούλουδο η χάρη Σου, Κυρούλα,
κρυφά ν΄ ανάστησε, σαν ουρανού δροσούλα;
-----------------------------------------------------------------
ΚΥΡΑ ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗ(Νικος Καρύδης):
Κυρά Φανερωμένη μου, του Λευκαδίτη σκέπη,
χαρά σ 'τον που σε προσκυνά, χαρά στον που σε βλέπει.
Σεμνή Παρθένο να κρατάς στ' απέριττο Θρονί σου
τον Γιόκα σου τον ακριβό και τον Μονογενή σου.
Κι από τα πεύκα γύρωθε κι από τον κάμπο κάτω
κι απ' του Ιονίου την πνοή που γέμει αφρό δροσάτο.
Κι από τα θάμνα, τα στρουθιά και τα άγρια λουλούδια
μύρα, ψαλμούς, λιβανωτό σου στέλνουν τα αγγελούδια.
Κάμε, Κυρά μου, του φτωχού τον μόχθο ευλογία,
του ανήμπορου τον πυρετό κάν' τον δροσιά αγία.
Της μάνας τον παραδαρμό που `χει παιδί στα ξένα
κάν' τον τραγούδι και χορό με κορυφαία εσένα.
Βλόγα, Κυρά μου, του φτωχού το λάδι και το αμπέλι
ως σ' ευλογούν ακοίμητοι οι δυό σου οι Αγγέλοι.
Κι ως στέκονται ο ένας ζερβά κι ο άλλος στα δεξιά σου,
στέλνε μας θεία μηνύματα και σώζε τα παιδιά σου.
Φανέρωνέ μας, Δέσποινα, την κρύφια τη βουλή σου,
διώξ' το κακό κι αγκάλιασε το όμορφο το νησί σου.
Ως αγκαλιάζει με στοργή τα τέκνα της η μάνα,
ως αγκαλιάζει την ψυχή του δειλινού η καμπάνα.
Κι αξίωσέ μας αν ποτέ στα ξένα κοιμηθούμε
στο χώμα της δικής σου γης ανάπαυση να βρούμε.
Κυρά Φανερωμένη μου, της πίστης μου λαμπάδα,
Κυρά μου και Βασίλισσα, βοήθα την Λευκάδα.
--------------------------------------------------------------------------------------------
ΚΥΡΑ ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗ (Ηλίας Γεωργάκης)
Aνεβαίνω τα σκαλιά
βλέπω θάλασσα πλατιά,
του Θεού την ομορφιά
στο Ιβάρι τον ψαρά.
Βλέπω πόλη, ελαιώνα
και στον Κάστρο τον αιώνα,
τη ζωή μου να περνά
σαν τη βάρκα στ΄ανοιχτά.
Κατεβαίνω τα σκαλιά
με το σύννεφο αγκαλιά
βλέπω Κάστρο-Αη Γι'αννη
των κυμάτων το σεργιάνι,
βλέπω Γύρα, βλέπω Μύλους
στην αμμογλωσσα δυο φίλους.
Ανεβαίνω τα σκαλιά
με την πίστη στην καρδιά
στη Κυρά να προσκυνήσω
μια χάρη να ζητήσω.
Στη Κυρά Φανερωμένη
θα της πώ να περιμένει
στην εικόνα θα σταθώ
με ελπίδα θυμιατό
Στην Κυρά την Παναγιά
θα ανάψω δυό κεριά
πως μια μέρα θα γυρίσω
άγιο χώμα να φιλήσω.