ΟΙ Φακές Εγκλουβής Λευκάδας και οι Βόλτοι
ΣΧΕΤΙΚΑ ΒΙΝΤΕΟ:
http://www.youtube.com/watch?v=6E7rTEdjf8I
http://www.youtube.com/watch?v=uamsjrxLOcE
Η Λευκάδα δεν φημίζεται μόνο για τον πολιτισμό, τους ποιητές της αλλα και τις μοναδικές της αμμουδιές .Tα τελευταία χρόνια - μαζί με το περίφημο σαλάμι αέρος- εγινε "διάσημη’’ και για την φακή Εγκλουβής. Οι ογδόντα κάτοικοι της Εγκλουβής, του ορεινότερου χωριού της Λευκάδας, καλλιεργούν στα χωράφια τους, στο οροπέδιο Βουνί στα 1000μ υψόμετρο, ένα βιολογικό προϊόν. Την ξακουστή φακή Εγκλουβής, που θεωρείται η καλύτερη φακή στον κόσμο. Στο οροπέδιο Βουνί υπάρχει ένας οικισμός πανάρχαιος και μοναδικός στον κόσμο, ο οικισμός των Βόλτων, ο οποίος απαρτίζεται από πέτρινα κτίσματα με αλώνια. Η φακή της Εγκλουβής φυλάσσεται με άλλους σπόρους, σε ειδικές συνθήκες, στο Διεθνές Κέντρο Αγροτικής Έρευνας για τις Ξηρές Περιοχές (ICARDA) στη Συρία και στον Οργανισμό για τα Τρόφιμα και την Γεωργία (FAO) των Ηνωμένων Εθνών. Φέρει δε τον κωδικό ονομασίας ILL293. Οι Εγκλουβισάνες, φορώντας την τοπική φορεσιά τους, σπέρνουν τη φακή μετά την Πρωτοχρονιά - με τα «παγανά», και την αφήνουν να «κοιμηθεί» κάτω από το χιόνι. Την άνοιξη, τη βοτανίζουν με γνώση και επιδεξιότητα από τα ζιζάνιά της. Το καλοκαίρι όταν ωριμάσει, τη ξεριζώνουν με τα χέρια και την πάνε στο αλώνι. Κρατούν το σπόρο για την επόμενη χρονιά.
Ας ξεναγηθούμε, όμως, απο τον γεωπόνο Νωντα Γαζή στην Εγκλουβή, στους βόλτους και στην περίφημη φακή: Οπως παρατηρεί ο Νώντας Γαζής, στο κέντρο ακριβώς του νησιού της Λευκάδας όπου προεξέχουν οι κορυφές των Σταυρωτών, του Μέγα Όρους, του Αη Λιά και της Ελάτης, βρίσκεται ένα από τα σημαντικότερα χωριά της Λευκάδας, η Εγκλουβή, το ψηλότερο και πιο ορεινό χωριό του νησιού .Η ονομασία υποδηλώνει την τοποθεσία του χωριού, που είναι εγκλωβισμένο ολόγυρά του από βουνά. Έχει διατηρήσει τον παραδοσιακό του χαρακτήρα, με τα περισσότερα σπίτια να είναι πέτρινα. Το έδαφος είναι βραχώδες και γεμάτο χαράδρες. Μια άγρια ομορφιά που ξαφνιάζει ευχάριστα τον επισκέπτη. Όλοι γνωρίζουμε το πολυδιαφημισμένο χωριό Αμπελάκια για τον πρώτο Συνεταιρισμό που ίδρυσε στην Ευρώπη. Ελάχιστοι όμως γνωρίζουν πως στις αρχές του προηγούμενου αιώνα στην Εγκλουβή συγκροτήθηκε μαζική Αγροτική Ένωση, που αποτελούσε μονάδα του Πανελλαδικού Κινήματος Αγροτικών Ενώσεων και μια από τις τρεις καλύτερες ενώσεις όλης της χώρας (Αμπελάκια – Εγκλουβή – Μεταλλικό).
Το πρωτοπόρο αυτό χωριό, η Εγκλουβή, σημειώνει μια σειρά σημαντικές επιτυχίες, και όχι μόνο στους οικονομικούς αγώνες. Στην Εγκλουβή αναδείχτηκαν πολλά στελέχη προοδευτικά που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην πρόοδο του νησιού. Από τέτοια προοδευτικά και πρωτοπόρα στελέχη, συστάθηκε στο χωριό η «Αγροτική Ένωση» που προαναφέραμε, η οποία με τις ενέργειες και τις κινητοποιήσεις της βοήθησε σημαντικά στη λύση των μεγάλων και καυτών προβλημάτων του χωριού, όπως η απαλλοτρίωση των αμπελώνων της Μονής Ασωμάτων, της οποίας ήταν οι κυριότεροι σέμπροι, και η οποία Μονή, περιέργως, είχε εξαιρεθεί από την απαλλοτρίωση που εφαρμόστηκε σ’ όλη τη χώρα, προφανώς διότι οι Εγκλουβισιάνοι ήταν εντελώς στην αντίθετη πολιτική πλευρά από την κατεστημένη. Με τους αγώνες τους όμως και επιβάλανε την απαλλοτρίωση και την πραγματοποίησαν. Αυτή ήταν μια μεγάλη επιτυχία του αγροτικού κινήματος στη Λευκάδα. Επίσης ήταν οι πρωτεργάτες της ίδρυσης του ΤΑΟΛ το 1915 (Ταμείο Αμύνης Οινοπαραγωγών Λευκάδος). [Πανταζής Παπαδάτος, «Ήρωες και Μάρτυρες της Λευκάδας» (Αθήνα 1982, Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή)]. Τα λιγοστά χωράφια βρίσκονται στα μικρά οροπέδια πάνω από το χωριό, στην τοποθεσία Βουνί, και στις πλαγιές, όπου εδώ και αιώνες οι κάτοικοι αγωνίζονται με λιθιές, δημιουργώντας σκάλες στα πλευρά του βουνού, να συγκρατήσουν το χώμα από τη διάβρωση. Εκατομμύρια ώρες δουλειάς, χιλιάδες τόνοι ιδρώτα ξοδεύτηκαν για να φτιαχτούν αυτές οι εκπληκτικής ομορφιάς πέτρινες αναβαθμίδες. Είναι ένα μουσείο ζωής! Είναι ένα μουσείο πέτρινης τέχνης! Δεν θα μιλήσουμε για τους Βόλτους, που αποτελούν μοναδικό φαινόμενο σ’ ολόκληρη την υφήλιο!
Δεν θα μιλήσουμε για τους Βόλτους, που κατά πάσα πιθανότητα είναι κατάλοιπα της Νεολιθικής εποχής! Δεν θα μιλήσουμε για του Βόλτους που για πολλούς αποτελούν μία σαφή ένδειξη να είναι η Λευκάδα η Ομηρική Ιθάκη! Δεν θα μιλήσουμε για τους Βόλτους, που η αρχιτεκτονική τους έχει στοιχεία απίστευτης στερεομετρικής τεχνικής! Δεν θα μιλήσουμε για τους Βόλτους, που λειτουργούν ακόμη, δίπλα στα χωράφια που καλλιεργείται αδιάκοπα η φακή και δίπλα στα αλώνια που την αλωνίζουν και την ανεμίζουν για να καθαρίσει από τις ξένες ύλες. Δεν θα μιλήσουμε για τα πηγάδια και το μύλο! … Δεν θα μιλήσουμε γι’ αυτό το απίστευτο και μοναδικό μουσείο της τέχνης με την πέτρα, που τα χιλιάδες μέτρα αυτού του μωσαϊκού ατενίζουν με ηρεμία το άπειρο! Ο Άγιος Δονάτος (στις 7 Αυγούστου γίνεται πανηγύρι και προσφέρεται και φακή) είναι εκεί παρών και προστατεύει αυτό το καταπληκτικής ομορφιάς φυσικό τοπίο, που βεβαίως φιλοτεχνήθηκε από αγράμματους καλλιτέχνες με εκπληκτική τεχνική! (Ας είναι καλά η μηχανικός Μαρία Κοντογιώργη που τον αναστήλωσε). Εδώ σ’ αυτό το ευλογημένο μέρος σπέρνεται, βλαστάνει, μεγαλώνει, ανθίζει και καρπίζει ένα συνηθισμένο όσπριο, η φακή. Συνηθισμένο και γνωστό όσπριο. Εδώ όμως αυτό το όσπριο, η ΦΑΚΗ, αποκτά μία παγκόσμια μοναδικότητα: είναι η νοστιμότερη και βραστερότερη φακή στον κόσμο ολόκληρο! Την κάνουν τα ροζιασμένα χέρια της Γκλουβισάνας; Το κάνει ο αρμυρός ιδρώτας του Γκλουβισάνου; Το κάνει ο Θεός κι ο Άγιος Δονάτος; Ή είναι αποτέλεσμα των ασβεστολιθικών πετρωμάτων της περιοχής, σε συνδυασμό με ισόρροπες ποσότητες Καλίου; Είναι γνωστό πως στη φυτική παραγωγή το Άζωτο δίνει το πράσινο φύλλωμα, που είναι το εργαστήριο των φυτών, το Κάλι αυξάνει τα ποιοτικά χαρακτηριστικά και το Ασβέστιο είναι το στοιχείο, που σε μια ισορροπημένη αναλογία με το Κάλιο, κάνει τη φακή να βράζει πολύ πιο γρήγορα από κάθε άλλη, που παράχθηκε σε περιοχή με μη ισόρροπη αναλογία αυτών των στοιχείων.
Εργο ζωής είναι για την Λευκαδίτισσα και αγαπημένη μου φίλη, Ελεονόρα Φιώρου, τό άλμπουμ και το υπέροχο το ντοκυμαντερ της για την Εγλουβή, τους βόλτους και τη φακή με τιτλο ‘’Το οροπέδιο της Εγκλουβής – Κωδικός: ILL 293 ‘.Mια αψογη δουλειά που εχει εντυπωσιάσει τους πάντες.
Λοιπoν, στο ψηλότερο σημείο της Λευκάδας δημιουργείται ένα μεγάλο οροπέδιο . Η γεωλογική δομή όλης της περιοχής παρουσιάζει πρωτόγονο μεγαλείο. Στο τοπίο που είναι μοναδικής ομορφιάς μοιάζει να έχει παγώσει ο χρόνος στα πρώτα χρόνια της δημιουργίας της Γης. Ο ορεινός όγκος της Ελάτης που μοιάζει σαν να αναδύθηκε από τα έγκατα της Γης παρουσιάζει βραχώδεις κορυφές που περικλείουν μεγάλα ή μικρότερα οροπέδια. Δεσπόζει η ψηλή κορυφή του πλαγιαστού βουνού του Αι Λιά που επιστέφεται από το ξωκλήσι του προφήτη Ηλία, του Παντεπόπτη και από παντού ορατού. Προς τα δυτικά, στην πλαγιά ενός βουνού απλώνεται ένα σεληνιακό τοπίο. Η άμμος καλύπτει τη περιοχή και δημιουργεί ρωγμές σε μεγάλη έκταση. Είναι ο Αμμόκαμπος ή Αχόκαμπος όπως λένε οι χωριανοί.Στην κορφή του Μεγάλου Όρους στέκονται οι τρεις μεταλλικοί ατσάλινοι όγκοι των ραντάρ του ΝΑΤΟ, απομεινάρια της αχρηστεμένης πλέον Αμερικάνικης Βάσης. Οι σιδερένιοι σκελετοί τους που εγκαταστάθηκαν στα σωθικά του βουνού, είναι σημείο διασταύρωσης των δυνατών ανέμων που συναντιούνται εδώ επάνω σ’ αυτό το σημείο τον νησιού της Λευκάδας ερχόμενοι από όλα τα σημεία τον ορίζοντα και φυσώντας από διαφορετικές θάλασσες. Από εδώ ψηλά βλέπει κανείς τα Ακαρνανικά Όρη και τα Πριγκηπόννησα της Λευκάδας.Εκεί που συναντιούνται οι πρόποδες αυτών των βουνών είναι φωλιασμένο το χωριό της Εγκλουβής. Περίπου εκατόν πενήντα άνθρωποι ζουν σήμερα στο χωριό της Εγκλουβής, άνδρες και γυναίκες, οι περισσότεροι ηλικιωμένοι. Αυτοί καλλιεργούν με μεγάλη φροντίδα και κρατούν ζωντανό το οροπέδιο της Εγκλουβής.Η ιδιοσυστασία του εδάφους όλης της περιοχής που έχει υψηλή περιεκτικότητα σε κάλιο, επιτρέπει τη καλλιέργεια της φακής που είναι η μοναδική σε ποιότητα στο κόσμο. Η καλλιέργεια της φακής της Εγκλουβής γίνεται ακόμα και σήμερα με παραδοσιακές μεθόδους. Δίπλα στα χωράφια με τη φακή σε όλα τα οροπέδια μικρότερα ή μεγαλύτερα φύονται αμπέλια ποικιλίας βερτζαμί που παράγει αρίστης ποιότητας κόκκινο βαφικό κρασi. Το κρασί αυτό οι Γάλλοι το χρησιμοποιούσαν παλαιότερα σαν βάση χρώματος για τα κρασιά Μποζολέ.Το χαμηλότερο οροπέδιο που δημιουργείται εδώ είναι στη πραγματικότητα ένας μεγάλος κάμπος 1,500 τ.μ. χιλιομέτρων ονομάζεται Βουνί. Βρίσκεται 3 χλμ. περίπου ψηλότερα από το χωριό της Εγκλουβής και ανήκει σε αυτό. Οι λόφοι που το περικλείουν το προστατεύουν από τους δυνατούς ανέμους και τους κατευθύνουν προς τις ψηλότερες κορφές. Πάνω στο οροπέδιο Βουνί, γύρω από την εκκλησία του Αγιου Δονάτου με τα πηγάδια που είναι γεμάτα πόσιμο βρόχινο νερό είναι κτισμένος ένας περίεργος και μοναδικός στο κόσμο ένας πέτρινος οικισμός που οι ντόπιοι ονομάζουν Βόλτους.
.Οι Βόλτοι είναι πέτρινα, θολωτά, ημισφαιρικά, μερικές φορές ωοειδή οικήματα κτισμένα δίπλα σε αλώνια. Τ' αλώνια αυτά είναι διαμορφωμένα με τέτοιο τρόπο ώστε να γίνεται σωστή εκμετάλλευση του χώρου και της κλίσης τον εδάφους και δημιουργούν μία ενδιαφέρουσα εναλλαγή επιπέδων.Οι Βόλτοι χτίσθηκαν τα νεώτερα χρόνια για την εναποθήκευση της συγκομιδής και των υπαρχόντων κατά την περίοδο του αλωνισμού αλλά και για όλο τον χρόνο. Ήταν προσωρινή και ασφαλής κατοικία που προστάτευε ανθρώπους και ζώα στις δύσκολες καιρικές συνθήκες σε ένα μέρος που η θερμοκρασία έχει μεγάλη διαφορά την ημέρα και τη νύχτα. Στους Βόλτους κατέφευγαν οι άνθρωποι για δροσιά και ίσκιο στις δύσκολες ζεστές ώρες του μεσημεριού το καλοκαίρι, γιατί το οροπέδιο είναι γυμνό από δέντρα. Η διαμονή των κατοίκων στο οροπέδιο άρχιζε από τον Ιούνιο και τελείωνε το Σεπτέμβριο, ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες της χρονιάς και τη συγκομιδή των προϊόντων. Η πτώση της θερμοκρασίας τη νύχτα ανάγκαζε τους ανθρώπους να μεταφέρουν ρούχα για σκέπασμα. Συχνά κοιμόντουσαν και μέσα στια θυμωνιές όπου το περιβάλλον ήταν πιο ζεστό...
Οι Βόλτοι σήμερα χρόνο με το χρόνο καταρρέουν. Ο πανάρχαιος αυτός οικισμός δεν υπάρχει πουθενά αλλού στον κόσμο.Το 1999 το Υπουργείο Πολιτισμού χαρακτήρισε όλα αυτά τα συγκροτήματα τα πηγάδια τους και το χώρο που τα περιβάλει, μνημείο ιστορικό, δείγμα του λαϊκού μας πολιτισμού. Αυτό ενδεχομένως είναι μία αρχή για να προστατευτούνε αυτά τα μνημεία.
ΥΓ1:Φακές Εγκλουβής (συνταγή απο τον Ηλια Μαμαλάκη).
-½ κιλό φακές Εγκλουβής
-1 κλαράκι φρέσκιας ρίγανης
-10 σκελίδες σκόρδο.
-1 νεροπότηρο λάδι.
-Ξύδι.
-Αλάτι.
Πλένετε τη φακή με κρύο νερό. Γεμίζετε μια κατσαρόλα με νερό και ρίχνετε μέσα τη φακή, όσο το νερό είναι ακόμα κρύο.Περιμένετε να βράσουν χωρίς να ανακατέψετε. Μόλις βράσει, σουρώνετε τις φακές.Ρίχνετε στη κατσαρόλα με τις φακές μια κανάτα κρύο νερό, μαζί με 10 σκελίδες σκόρδο και φρέσκια ρίγανη. Αφήνετε να βράσουν μέχρι να πιούν το ζουμί τους. (στα δέκα λεπτά βρασίματος, καλό είναι να βγάλετε τη ρίγανη για να μη πικρίσουν οι φακές). Μόλις πιούν το νερό τους, ρίχνετε σιγά σιγά περίπου ένα νεροπότηρο λάδι και ανακατεύετε διαρκώς τρίβοντας ελαφρά στα τοιχώματα της κατσαρόλας. Ανακατεύοντας θα δημιουργηθεί ένα είδος κρέμας, προσθέτετε σιγά σιγά λίγο νερό και ανακατεύετε.Όταν τη κατεβάσετε από τη φωτιά, την αφήνετε για 5 λεπτά να κρυώσει και σερβίρετε με λίγο λάδι, ξύδι, αλάτι(σσ.ΠΡΟΣΟΧΗ: Χρησιμοποιείται μονο ξύλινη κουτάλα).
-ΠΗΓΗ ΚΑΙ ΦΩΤΟ: Ελεoνόρα Φιώρου:Εγκλουβή Λευκάδας: Ένα χωριό, μια ιστορία. Γυναίκες-ιέρειες της γης, η γιορτή της φακής και οι βόλτοι'', Αθήνα 2006,, 255 σ. Ντοκιμαντέρ :«Το οροπέδιο της Εγκλουβής – Κωδικός: ILL 293’- διάρκεια 75 λεπτά,-Σενάριο σκηνοθεσία ΕΛΕΟΝΩΡΑ ΦΙΩΡΟΥ (
